Tevriye (Çift Anlamlılık)
Konu Özeti
Tevriye, bir kelimenin hem yakın hem uzak anlamlarını düşündürerek iki anlama gelecek biçimde kullanılması sanatıdır. Her iki anlam da gerçektir; bu yönüyle kinayeden ayrılır. Amaç, söze çok katmanlı bir anlam kazandırmaktır.
Tevriye Örnekleri
- “Sabah ışıkları okulun yüzünü güldürdü.” → “Yüz” hem bina cephesi hem de yüz ifadesi anlamındadır.
- “Rüzgâr, ormanın kalbini serinletti.” → “Kalp” hem orman içi hem de duygusal merkez anlamında kullanılmıştır.
- “Şehrin gözü gece de açık kaldı.” → “Göz” hem ışık hem de bakış noktası / dikkat merkezi anlamında düşünülür.
- “Zamanın eli duvar saatinde kaldı.” → “El” hem saatin ibresi hem de insan eli anlamında.
- “Köprü, iki yakayı barıştırdı.” → “Yaka” hem kıyı hem de insan ilişkisi çağrışımıyla iki anlam taşır.
Dikkat Edilecek Noktalar
- Tevriyede iki anlam da gerçektir, kinayede ise biri mecazdır.
- Yakın anlam hemen akla gelir; uzak anlam düşününce fark edilir.
- Tevriye, söz sanatına derinlik ve zeka katar.
- Genellikle tek kelime veya kısa ifadeler üzerinde kuruludur.
- Şiirde anlam oyunlarıyla okuru düşündürmek için kullanılır.
Bilmen Gereken:
- Tevriye = çift anlamlılık, ama ikisi de gerçektir.
- Yakın anlam → ilk akla gelen; uzak anlam → şairin ima ettiği.
- Okuru şaşırtmak ve anlamı zenginleştirmek için yapılır.
- Tevriye, kelime oyunu değil, anlam genişletme sanatıdır.
- “Bir sözcüğe iki gözle bakabiliyorsan, tevriye oradadır.”
