Teşhis (Kişileştirme) ve İntak (Konuşturma)
Konu Özeti
Teşhis (kişileştirme), insana özgü özelliklerin insan dışındaki varlıklara verilmesi sanatıdır. Bu sayede cansız varlıklar veya doğa olayları canlıymış gibi anlatılır.
İntak (konuşturma) ise kişileştirilmiş bir varlığın konuşturulmasıdır. Yani teşhis yapılmadan intak yapılamaz — önce kişileştirme, sonra konuşturma gelir.
Teşhis (Kişileştirme)
- İnsana ait fiil, duygu veya davranışlar başka varlıklara aktarılır.
- Doğada, eşyada veya soyut kavramlarda insana özgü nitelikler aranır.
- Genellikle masallarda, şiirlerde ve fabllarda sıkça görülür.
Örnek 1: “Güneş gülümsedi, sabah uyandı.” → Güneş ve sabah insan gibi davranmış. Bu bir teşhistir.
Örnek 2: “Rüzgâr hüzünle şarkı söylüyordu.” → Rüzgârın “şarkı söylemesi” insana ait bir eylemdir, teşhis örneğidir.
İntak (Konuşturma)
- İnsana özgü konuşma özelliği, insan dışı varlıklara verilmiştir.
- Teşhis yapılmadan intak yapılamaz — her intakta kişileştirme bulunur.
- Masal, fabl ve çocuk şiirlerinde sıkça görülür.
Örnek 1: “Kurt tilkiye dedi ki: ‘Bugün av çoktu!’” → Konuşan hayvanlar vardır → İntak.
Örnek 2: “Kalemim bana darıldı, yazmak istemiyor.” → Kalemin konuşması → İntak (ve teşhis birlikte).
Teşhis ve İntak Arasındaki Fark
| Özellik | Teşhis (Kişileştirme) | İntak (Konuşturma) |
|---|---|---|
| Tanım | İnsana ait davranışların cansız varlıklara verilmesi | Bu varlıkların insan gibi konuşturulması |
| Temel Unsur | Canlandırma | Konuşma |
| Birlikte Kullanım | Tek başına olabilir | Her zaman teşhisle birlikte olur |
| Örnek | “Ay utandı, bulutların ardına saklandı.” | “Ay dedi ki: ‘Artık görünmek istemiyorum.’” |
- Teşhis, insanlaştırma sanatıdır.
- İntak, konuşturma sanatıdır.
- Teşhis olmadan intak yapılamaz.
- Her iki sanat da anlatımı canlandırır ve duygulandırır.
- Fabl türü eserlerde neredeyse her zaman bu iki sanat birlikte bulunur.
