Teşbih (Benzetme)
Konu Özeti
Teşbih (benzetme), aralarında benzerlik bulunan iki varlık ya da kavramdan, güçsüz olanın güçlü olana benzetilmesi sanatıdır. Amaç, anlatımı daha etkileyici ve somut hâle getirmektir.
Bir varlığı başka bir varlığa benzetme yönü üzerinden yaklaştırmak, hem anlamı güçlendirir hem de hayal gücünü harekete geçirir.
Teşbihin Dört Unsuru
| Öğe | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Benzeyen | Benzetilen varlık veya kavram (güçsüz olan) | Bulut |
| Benzetilen (Kendisine benzetilen) | Güçlü olan varlık veya kavram | Pamuk |
| Benzetme Yönü | İki varlık arasındaki ortak özellik | Beyazlık, yumuşaklık |
| Benzetme Edatı | “gibi, sanki, adeta, tıpkı” gibi kelimeler | “gibi” |
Örnek: “Bulutlar pamuk gibi gökyüzüne serilmişti.”
Teşbihin Dört Unsuruna Başka Bir Örnek
| Öğe | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Benzeyen | Benzetilen varlık veya kavram (güçsüz olan) | Kalbi |
| Benzetilen (Kendisine benzetilen) | Güçlü olan varlık veya kavram | Kuş |
| Benzetme Yönü | İki varlık arasındaki ortak özellik | Hareketlilik, heyecan |
| Benzetme Edatı | “gibi, sanki, adeta, tıpkı” gibi kelimeler | “sanki” |
Örnek: “Kalbi sanki bir kuş gibi çırpınıyordu.”
Teşbihin Dört Unsuru – Üçüncü Örnek
| Öğe | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Benzeyen | Benzetilen varlık veya kavram (güçsüz olan) | Gece |
| Benzetilen (Kendisine benzetilen) | Güçlü olan varlık veya kavram | Kara-Karanlık deniz |
| Benzetme Yönü | İki varlık arasındaki ortak özellik | Koyuluk, derinlik |
| Benzetme Edatı | “gibi, sanki, adeta, tıpkı” gibi kelimeler | “adeta” |
Örnek: “Gece adeta karanlık bir denizdi.”
Teşbih Türleri
- Tam Teşbih: Dört unsur da bulunur. “Asker arslan gibi cesurdu.”
- Kısaltılmış (Güzel) Teşbih: Benzetme edatı veya yönü bulunmaz. “Asker arslan.”
- Teşbih-i Beliğ: Sadece benzeyen ve benzetilen vardır; en etkili benzetmedir. “Gözleri yıldız.”
Dikkat Edilecek Noktalar
- Teşbihte her zaman benzetme yönü bulunmayabilir.
- “Gibi” kelimesi her zaman teşbih anlamı oluşturmaz; anlam bağı aranmalıdır.
- Teşbih, genellikle istiare (eğretileme) sanatına temel oluşturur.
- Şiirde benzetme bazen tek kelimeyle bile yapılabilir: “Gözleri bir deniz.”
Bilmen Gereken:
- Teşbih → iki varlık arasında benzerlik ilişkisi kurar.
- En az iki, en çok dört unsur bulunabilir.
- “gibi, sanki, adeta, tıpkı” kelimeleri teşbih edatıdır.
- Teşbih-i beliğ, sınavlarda en çok sorulan türdür.
