Tenasüp (Uygunluk)
Konu Özeti
Tenasüp (Uygunluk), bir şiir veya cümlede anlamca birbiriyle ilgili kelimelerin birlikte kullanılması sanatıdır. Bu kelimeler genellikle aynı konu, alan veya duyguyla ilgilidir.
Tenasüp, sözün bütünlüğünü ve anlam uyumunu güçlendirir. Anlam bakımından zıt kelimeler birlikte kullanılırsa tezat sanatı oluşur, karıştırılmamalıdır.
Tenasüp Örnekleri
- “Akla yelken edip kurduk kıyıya, Türe anafor sular, akıntıya kapıldık.” → Yelken, kıyı, su, akıntı gibi denizle ilgili kelimeler bir arada → Tenasüp.
- “Gül, bülbül, bahar, sabah, çimen...” → Hepsi doğayla ilgili → Tenasüp.
- “Kılıç, sancak, zafer, asker...” → Savaş kavramları arasında uygunluk vardır → Tenasüp.
- “Rüzgâr, deniz, gemi, dalga...” → Aynı alanla ilişkili → Tenasüp.
Dikkat Edilecek Noktalar
- Tenasüp, anlam bakımından uyumlu kelimelerin kullanılmasıdır.
- Zıt kelimeler varsa bu artık tezat sanatıdır.
- Tenasüp, anlamın akıcılığını ve estetik bütünlüğünü sağlar.
- Divan şiirinde özellikle mazmunlar (geleneksel imge kalıpları) arasında görülür.
- Şiir dili içinde anlam örgüsünü kuran en temel sanatlardan biridir.
Tenasüp ve Tezat Arasındaki Fark
| Özellik | Tenasüp (Uygunluk) | Tezat (Zıtlık) |
|---|---|---|
| Anlam İlişkisi | Kelimeler arasında anlamca uygunluk vardır. | Kelimeler arasında anlamca zıtlık vardır. |
| Etki | Anlamı birleştirir, bütünlük sağlar. | Anlamı karşıtlıkla güçlendirir. |
| Örnek | “Gül, bülbül, bahar, sabah.” | “Sevinçle hüzün iç içe.” |
| Amacı | Uygunluk ve ahenk sağlamak | Karşıtlık ve vurgu yaratmak |
Bilmen Gereken:
- Tenasüp, aynı anlam alanındaki kelimelerin bir arada kullanılmasına dayanır.
- “Uygunluk” kelimesini aklında tutmak konuyu hatırlamanı kolaylaştırır.
- Tenasüp ile tezat zıt kavramlardır: biri uyum, diğeri karşıtlık yaratır.
- Divan şairleri bu sanatı mazmunlarla ustaca kullanmıştır.
- Modern şiirde bile tematik bütünlük sağlamak için tenasüp kullanılır.
