Romanın Tanımı

• Roman, gerçekleşmiş ya da gerçekleşme ihtimali bulunan olay/durumların kurgulanarak anlatıldığı uzun edebî metindir.
• Temel unsurlar: olay örgüsü, kişiler, zaman, mekân.
• Birden fazla olay içerebilir; olaylar kronolojik ya da iç içe/karışık sırayla verilebilir.

Romanın Ana Unsurları

• Olay Örgüsü: Başlangıç–gelişme–son kapanışı sezdirir; olaylar birbirine neden–sonuç ve zaman bağlarıyla tutturulur.
• Kişiler: Roman, hikâyeye göre daha çok ve daha ayrıntılı kişiye yer verir; tip ve karakter özellikleri derinleşir.
• Mekân: Çeşitli ve ayrıntılıdır; kişilerle/tema ile anlam ilişkisi kurar.
• Zaman: Geniş bir zaman diliminde ilerler; geri dönüş/ileriye sıçrama gibi tekniklerle parçalanabilir.

Yardımcı Unsurlar

• Çatışma: Kişi–kişi, kişi–toplum, kişi–doğa, kişi–kendi arasında gerilim yaratır; anlatıyı sürükler.
• Tema: Metnin çekirdeği/ana izleği (adalet, özgürlük, aile, yabancılaşma vb.).
• Anlatıcı & Bakış Açısı: Birinci tekil, üçüncü tekil ya da ilahî anlatıcı; sınırlı/çok sesli odaklar mümkün.

Romanda Dil ve Anlatım Teknikleri

• İç konuşma (monolog), bilinç akışı, geriye dönüş, iç çözümleme.
• Metinlerarasılık, pastiş, parodi, ironi, üstkurmaca.

Roman Türleri

Konularına Göre

• Sosyal Roman: Toplumsal sorunları işler (ör. Orhan Kemal).
• Macera Romanı: Olağanüstü/tezli olaylar öne çıkar.
• Egzotik Roman: Yabancı, sıradışı mekânlara odaklanır.
• Tarihî Roman: Geçmiş olay ve kişileri kurguya taşır.
• Bilimkurgu: Bilim–teknoloji ve gelecek tasarımları.
• Psikolojik Roman: İç dünya, bilinç ve çatışmalara odaklanır.

Akımlarına Göre

• Klasik: Ölçülülük, sağduyu.
• Romantik: Duygu, hayal, bireysellik.
• Realist: Gözlem, gerçekçilik.
• Naturalist: Determinizm, kalıtım–çevre vurgusu.
• Modern: Çok katmanlılık, biçimsel deneyler.

Romanın Türk Edebiyatındaki Gelişimi

• Tanzimat döneminde romana ilgi artar; ilk örnekler çoğunlukla çeviri/uyarlama.
• İlk çeviri roman: Yusuf Kamil Paşa – Telemak (Fénelon’dan).
• İlk yerli romanlardan: Namık Kemal – İntibah.
• Servet-i Fünun ile teknik olgunluk güçlenir; Halit Ziya’nın anlatımı modern çizgiye yaklaşır.
• Cumhuriyet döneminde çeşitlenme: psikolojik, modern, toplumcu, köy/Anadolu vb. yönelimler belirginleşir.

Hikâye ve Roman Arasındaki Farklar

Romanda İlkler

• Dünyada ilk modern roman: Cervantes – Don Kişot.
• Türk edebiyatında ilk çeviri roman: Yusuf Kamil Paşa – Telemak.
• İlk yerli romandan bir örnek: Namık Kemal – İntibah.
• İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf – Eylül.
• İlk köy romanı (genel kabule göre): Nabizade Nâzım – Karabibik.
• Batılı anlamda olgun romanın öncülerinden: Halit Ziya Uşaklıgil – Aşk-ı Memnu.
• Modern çizgide önemli adlar: Oğuz Atay, Peyami Safa, Sabahattin Ali vb.