Konu Özeti

Osmanlı’da tarih yazıcılığı, devletin kuruluşundan itibaren gelişen bir gelenektir. Başlangıçta olayların yalnızca kaydedildiği vakayinâme (yıllık) tarzı görülürken, zamanla tarihçiler olayları yorumlayan, neden–sonuç ilişkilerini açıklayan bir anlayışa yönelmiştir. Osmanlı tarih yazıcılığı hem resmî hem de özel tarihçilerin eserleriyle zenginleşmiştir.

Gelişim Süreci

• İlk dönemlerde tarih yazımı rivayetçi ve kronik biçimindeydi; olaylar kronolojik sırayla anlatılırdı.
• 15. yüzyıldan itibaren devlet desteğiyle “vakanüvislik” (resmî tarihçilik) kurumu ortaya çıktı.
• 18. yüzyılda tarihçiler, olayların nedenlerini açıklayan araştırmacı bir yaklaşım geliştirmeye başladılar.
• Bu süreçte Osmanlı tarihçiliği, hem öğretici hem de bilimsel nitelikler kazanmıştır.

Önemli Tarihçiler ve Eserleri

• Aşıkpaşazade: “Tevârîh-i Âl-i Osman” adlı eseriyle Osmanlı’nın kuruluş dönemini anlatmıştır.
• Naîmâ: İlk resmî vakanüvis olarak kabul edilir; olayları neden–sonuç ilişkisi içinde açıklamaya çalışmıştır.
• Peçevi İbrahim Efendi: Avrupa etkilerini de dikkate alarak Osmanlı tarihine geniş bir bakış sunmuştur.
• Katip Çelebi: Bilimsel tarih anlayışını savunmuş, kaynaklara eleştirel yaklaşmıştır.
• Ahmet Cevdet Paşa: “Tarih-i Cevdet” eseriyle modern tarihçilik anlayışına geçişi temsil etmiştir.