Konu Özeti

Akkoyunlu Devleti’nin yıkılmasından sonra İran bölgesinde Safevi Devleti güç kazandı ve Osmanlı Devleti’nin doğuda komşusu hâline geldi. Safevilerin sınır bölgesinde nüfuz kurmaya çalışması, Anadolu’da propaganda yapması ve ipek ticaret yolunu kontrol altına almak istemesi iki devlet arasında uzun süren bir rekabet başlattı.

XVI ve XVII. yüzyıllar boyunca Osmanlı ile Safeviler arasında birçok savaş yapılmış; sınır hattı birkaç kez değişmiş, nihai sınır ise 1639’daki Kasr-ı Şirin Antlaşması ile büyük ölçüde şekillenmiştir.

Safevilerle Mücadelenin Temel Nedenleri

• Safevilerin Anadolu’da mezhepsel propaganda yapması.
• Osmanlı şehzadelerini kışkırtarak siyasete müdahale etmeleri.
• İpek ticaret yolları üzerinde hâkimiyet kurmaları.
• Doğu Anadolu ve Kafkasya üzerinde hâkimiyet mücadelesi.

📜 Ferhat Paşa Antlaşması (1590) — III. Murat Dönemi

• Safevilerin sınır bölgelerinde karışıklık çıkarması savaşı yeniden başlattı.
• 1590’da imzalanan Ferhat Paşa Antlaşması ile Osmanlı önemli kazanımlar elde etti.
• Tebriz, Karabağ, Dağıstan ve Şirvan Osmanlı’ya bırakıldı.
• Osmanlı Devleti doğuda tarihindeki en geniş sınırlarına ulaştı.

📜 III. Mehmet Dönemi (1595–1603)

• İç isyanlar ve Avusturya ile süren savaş Safeviler için fırsat oluşturdu.
• Safevi ordusu Tebriz, Nahçıvan ve Erivan’ı ele geçirdi.
• Doğuda Osmanlı hâkimiyeti zayıflamaya başladı.

📜 Nasuh Paşa Antlaşması (1612) — I. Ahmet Dönemi

• Safevi saldırıları uzun süren bir savaşa dönüştü.
• 1612’de Nasuh Paşa Antlaşması imzalandı.
• Safeviler, Osmanlı’ya ipek vergisi ödemeyi kabul etti.
• Osmanlı, Ferhat Paşa ile aldığı bazı bölgeleri geri verdi.

📜 Serav Antlaşması (1618) — II. Osman Dönemi

• Osmanlı Devleti’nin düzenlediği sefer sonucu Safeviler geri adım attı.
• Serav Antlaşması ile Nasuh Paşa hükümleri büyük ölçüde korundu.
• İpek vergisinin miktarı Osmanlı lehine düzenlendi.

⚔️ IV. Murat’ın İran Seferleri (1635–1639)

• Revan Seferi (1635) ile Revan kısa süreliğine Osmanlı kontrolüne geçti.
• Safevilerin yeniden saldırıya geçmesi üzerine IV. Murat Bağdat Seferi’ni başlattı.
• Bağdat 1638’de geri alındı.

→ Bu başarılar, iki devlet arasındaki sınır meselesini kesinleşmeye yaklaştırdı.

📜 Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)

• Bağdat Osmanlı’da, Revan (Erivan) Safevilerde kaldı.
• Zagros Dağları iki devlet arasında doğal sınır kabul edildi.
• Bu antlaşma, günümüzdeki Türkiye–İran sınırının temelini oluşturdu.