Konu Özeti

Orta Çağ’da büyük imparatorluklar siyasal güçlerinin yanı sıra toplum düzeni, ekonomi ve ordu yapısıyla da dikkat çeker. Bu dönemde Bizans, Sâsânî ve Moğol İmparatorlukları öne çıkmıştır. Her biri kendi kültür ve yönetim anlayışını farklı biçimlerde yansıtmıştır.

Bizans İmparatorluğu

• Doğu Roma’nın devamı niteliğindedir; merkezi İstanbul’dur.
• İmparator, gücünü Tanrı’dan aldığına inanılan otokratik bir yöneticiydi.
• Ticaret, özellikle İpek Yolu üzerinden gelişmişti.
• Din, siyaset üzerinde etkiliydi; Ruhban sınıfı (din adamları) yönetimde önemli bir rol oynardı.
• Ekonomi tarım, el sanatları ve Akdeniz ticareti üzerine kurulmuştu.

Sâsânî (Sasani) İmparatorluğu

• İran merkezli Pers geleneğini sürdürmüştür.
• Ülke eyaletlere ayrılmış, bu eyaletleri yöneten valilere satrap denmiştir.
• Denetim amacıyla “Şahgözü” ve “Şahkulağı” adıyla görevliler atanmıştır.
• Resmî din Zerdüştlüktür.
• Nihavend Savaşı (642) sonrası İslam ordularınca yıkılmıştır.

Moğol İmparatorluğu

• 1196’da Cengiz Han (Timuçin) tarafından kurulmuştur.
• Dünyanın bilinen en geniş kara imparatorluğudur.
• Toplum konar-göçer bir yaşam biçimine sahipti; hayvancılık ve ticaret temel geçim kaynaklarıydı.
• Onluk sisteme dayalı güçlü bir ordu yapısı vardı.
• Türk kültüründen etkilenmiş; Kurultay geleneğini ve kut anlayışını benimsemiştir.
• Cengiz Han, bu kuralları yazılı hale getirerek Büyük Yasa (Yasa-yı Cengiz)yı oluşturmuştur.

Sosyal ve Ekonomik Yapı

Orta Çağ toplumlarında sınıfsal ayrım belirgindi. Üretim çoğunlukla tarıma dayalıydı. Ticaret yollarının (İpek, Baharat, Kral Yolu) gelişmesi şehirleşmeyi hızlandırdı. Kilise ve dini kurumlar sosyal hayatı yönlendirirken, kölelik ve soyluluk sınıfı arasındaki fark derindi.

• Toplumlar genellikle köleci ya da tarıma dayalı feodal yapıya sahipti.
• Askerî düzen, ekonomik güce ve toprak sahipliğine bağlıydı.
• Artı ürünlerin fazlalaşmasıyla toplumsal tabakalaşma ortaya çıktı.