Niteleme Sıfatı
Konu Özeti
Niteleme sıfatı, varlıkların rengini, şeklini, kokusunu, durumunu, uzaklığını, görünüşünü belirten sıfat türüdür. İsme “nasıl?” sorusunu sorduğumuzda alınan cevap niteleme sıfatıdır.
Örneğin: kırmızı kalem (nasıl kalem? kırmızı), sevimli hayalet (nasıl hayalet? sevimli), uzak ihtimal (nasıl ihtimal? uzak).
Örnekler
- Mavi boncuk kimdeyse gönlüm ondadır. → nasıl boncuk? mavi
- Büyük kırmızı pahalı bir çanta aldı. → birden fazla niteleme sıfatı aynı ismi niteleyebilir.
- Sakin, huzurlu, saygı içinde bir hayat yaşadı. → birden fazla sıfat zinciri oluşturabilir.
Pekiştirme Sıfatları
Niteleme sıfatlarının anlamı bazen pekiştirilerek güçlendirilir. Bu tür sıfatlara pekiştirme sıfatı denir.
- masmavi gözler → “mavi”nin anlamı artırılmış.
- sapsarı yapraklar → “sarı” kelimesi güçlendirilmiş.
Küçültme Sıfatları
Bazı niteleme sıfatları, anlamı küçültülerek veya yaklaştırılarak ifade edilir. Bu tür sıfatlara küçültme sıfatı denir.
- büyükçe bir elma → “büyük” sıfatı küçültülmüştür.
- ekşimsi tat → “ekşi” sıfatı yumuşatılmıştır.
- mavimtrak elbise → “maviye yakın” anlamı katılmıştır.
- küçücük eller → küçültme ve sevecenlik anlamı taşır.
Adlaşmış Sıfatlar
Niteleme sıfatı, önünde nitelediği isim düşmüşse ama anlamca varlığını sürdürüyorsa adlaşmış sıfat olur.
- İhtiyar kadın → sıfat. İhtiyar (tek başına) → adlaşmış sıfat.
- Genç hasta dışarı çıktı. → “nasıl hasta?” genç → sıfat.
- Genç, hasta odasından çıktı. → “genç” artık isimleşmiştir → adlaşmış sıfat.
Bilmen Gereken:
- Niteleme sıfatları “nasıl?” sorusuna cevap verir.
- Pekiştirme sıfatlarında genellikle kökün önüne “m, p, r, s” harflerinden biri eklenir. (kapkara, sapsarı, mosmor vb.)
- Küçültme sıfatlarında “-ce, -cik, -mtırak” gibi ekler kullanılır.
- Birden fazla sıfat aynı ismi niteleyebilir: büyük kırmızı çanta.
- Sıfat tek başına kullanıldığında adlaşmış sıfat olur: İhtiyarlar bastonlarını düşürdü.
