Nazım Şekli ve Nazım Türü
Konu Özeti
Nazım şekli, bir şiirin dış yapısıyla; nazım türü ise içeriğiyle ilgilidir. Yani nazım şekli, şekil ve ölçü düzenini belirlerken; nazım türü, konuyu ve amacı belirler.
Örneğin iki şiir aynı biçimde (örneğin dörtlüklerle) yazılmış olabilir ama biri aşkı, diğeri kahramanlığı anlatıyorsa — biçimleri aynı, türleri farklıdır.
Nazım Şekli ve Türü Arasındaki Fark
| Ölçüt | Nazım Şekli | Nazım Türü |
|---|---|---|
| Tanım | Şiirin dış yapısını, dize sayısını ve uyak düzenini belirleyen biçimsel özelliklerdir. | Şiirin konusuna ve amacına göre belirlenen türdür. |
| Belirleyici Unsur | Biçim ve ahenk (ölçü, kafiye, dize sayısı) | İçerik ve tema (duygu, düşünce, olay) |
| Örnekler | Koşma, Gazel, Kaside, Şarkı, Tuyuğ, Sone | Lirik, Epik, Didaktik, Pastoral, Satirik |
| Benzerlik | İkisi de şiirin yapısını ve anlamını bütünleştirir. | |
Örneklerle Açıklama
- “Koşma” bir nazım şeklidir çünkü dörtlüklerle ve belirli uyak düzeniyle yazılır.
- “Lirik” bir nazım türüdür çünkü duyguları ve sevgiyi anlatır.
- Bir şiir “koşma nazım şekliyle yazılmış lirik bir şiir” olabilir.
Mini Örnek
Bir kedi geçer yoldan, kuyruğu bir rüzgâr gibi,
Geceyi taşır sessizce, mırıldanır derin bir türkü.
Ne aşk anlatır ne savaş, ama bir sıcaklık kalır,
İşte bu, lirik bir duygudur, şekliyse dörtlük türkü.
Bu örnekte şiir, dörtlük biçiminde yazıldığı için “koşma nazım şekli”ne; duygusal anlatım içerdiği için “lirik nazım türü”ne örnektir.
Bilmen Gereken:
- Şekil = biçim; tür = içerik farkını unutma.
- Bir nazım şekli, birden fazla türde şiir yazımına olanak verir.
- Türk edebiyatında her dönem kendine özgü nazım şekilleri geliştirmiştir.
- Sınavlarda genellikle “Bu şiirin nazım şekli/türü nedir?” veya “Şekil-tür farkı” soruları gelir.
