Kısaltmaların Yazımı ve Ek Alması

Türk Dili ve Edebiyatı 9. Sınıf Yazım Kuralları

Konu Özeti

Kısaltmalar, birden çok kelimeden oluşan adların daha kısa ve pratik biçimde yazılmasını sağlar. Ek getirirken kısaltmanın okunuşuna ya da açılımına göre hareket edilir. Bu nedenle, her kısaltma türü için farklı bir yazım kuralı vardır.

Kısaltmaların Yazımı

  1. Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda harfler arasında nokta kullanılmaz.
    Örnek: TBMM, TDK, DSİ
    Yanlış: T.B.M.M.
  2. Küçük harflerle yapılan kısaltmalar genellikle ölçü, zaman, bilim ve teknoloji birimleri için kullanılır.
    Örnek: 5 kg, 20 cm, 15 dk
  3. Kısaltmaların yazımında **okunabilirlik önceliklidir**; Türkçedeki telaffuz kuralları dikkate alınır.
    Örnek: ASELSAN (A-Sel-San okunur)

Kısaltmalara Ek Getirilmesi

  1. Büyük harfli kısaltmalara getirilen ek, okunuşa göre yazılır ve kesme işaretiyle ayrılır.
    Örnek: DSİ’de işe başladı. (De-Se-İ)
    Örnek: TBMM’nin kararı açıklandı.
  2. Küçük harfli kısaltmalarda ek, kelimenin açılımına göre getirilir.
    Örnek: 10 kg’lık çuval (kilogramlık)
    Örnek: 20 cm’ye kadar büyüdü (santimetreye)
  3. Kısaltmalarda nokta kullanılmaz, çünkü nokta ekle karışabilir.
    Yanlış: M.E.B.’de
    Doğru: MEB’de
  4. Bir kuruluşun adının tamamı büyük harfle yazıldığında, ek getirilirken yalnızca kesme işareti kullanılır.
    Örnek: ASELSAN’ın yeni ürünü tanıtıldı.
    Örnek: TÜBİTAK’a proje gönderildi.
  5. Akademik unvanlarda kesme işareti kullanılmaz; nokta kısaltmanın parçasıdır.
    Örnek: Prof. Dr. Albert Einstein, Dr. Ali

Dikkat Edilmesi Gerekenler

  • Kısaltmalarda **nokta yalnızca unvanlarda** kullanılır.
  • Kısaltmalara getirilen ek, **okunuşa göre** belirlenir.
  • Ölçü birimlerinde **küçük harf**, kurum adlarında **büyük harf** kullanılır.
  • Kısaltma yabancı kökenliyse Türkçedeki **okunuşa göre** ek alır.
    Örnek: NASA’ya, UNESCO’da
Bilmen Gereken:
  • Kısaltmalarda nokta yalnızca unvanlarda bulunur: Dr., Prof.
  • Büyük harfli kısaltmalar ek aldığında kesmeyle ayrılır: TBMM’nin, TDK’ye.
  • Küçük harfli birimler açılışına göre ek alır: kg’lık, cm’ye.
  • Okunuş esasına göre ek getirilmesi, Türkçenin ses uyumunu korur.