Kafiye Örgüleri (Düz, Çapraz, Sarma, Mani, vs.)
Konu Özeti
Şiirde dize sonlarındaki ses benzerliklerinin diziliş düzenine kafiye örgüsü (ya da uyak düzeni) denir. Kafiye örgüsü, şiirin ritmini ve akışını belirleyen önemli bir ahenk unsurudur.
Dizelerdeki ses benzerliği ilişkisi, harflerle (a, b, c, ...) gösterilir. Aynı sesle biten dizeler aynı harfle, farklı sesle bitenler farklı harflerle simgelenir.
Kafiye Örgüleri ve Örnekleri
| Kafiye Örgüsü | Diziliş | Örnek |
|---|---|---|
| Düz Kafiye | a a a a veya a a b b |
Rüzgâr eser dağ başında (a) Ay doğar ufukta ışılda (a) Gece sessizliğe karışır (a) Düşler yine kalbimde başlar (a) |
| Çapraz Kafiye | a b a b |
Bir gül açar baharda (a) Toprak kokar yeniden (b) Duygular sarar içimi (a) Seslenir rüzgâr derinden (b) |
| Sarma Kafiye | a b b a |
Yavaşça süzülür akşam (a) Gölgeler sarar yeri (b) Gönlümde eski bir sesi (b) Duyarım rüzgârla tamam (a) |
| Mani Tipi Kafiye | a a x a |
Bir ince yağmur yağar (a) Gönlüm yine ağlar (a) Dağ başında sis olur (x) İçimde sevda dağlar (a) |
| Örüşük (Zincirleme) Kafiye | a b a b c b c d c ... |
Bir yıldız düşer gökten (a) Denize karışır sessiz (b) Dalgalarla söner ışık (a) Geceyle kalır deniz (b) |
Bilmen Gereken:
- Kafiye örgüsü, dizelerdeki ses benzerliklerinin sırasını gösterir.
- “a” harfi aynı sesle biten dizeleri temsil eder.
- “x” harfi ise kafiye veya redif bulunmayan dizeyi belirtir.
- Düz, çapraz ve sarma kafiye örgüleri sınavlarda en çok sorulanlardır.
- Mani tipi ve örüşük kafiye daha çok halk edebiyatı ürünlerinde görülür.
