🎯 Hikâyede Anlatıcı ve Bakış Açısı
Konu Özeti
Hikâyelerde anlatılan olayları okura aktaran kişi anlatıcıdır. Anlatıcı, yazarın kendisi değildir; kurmaca dünyada yazarın yarattığı özel bir bakış noktasına sahiptir. Olayların kime ait bir gözle anlatıldığı ise bakış açısı olarak adlandırılır.
Kurmaca Nedir?
Kurmaca, yazarın gerçek dünyadaki olaylardan esinlenerek kendi zihninde oluşturduğu, ancak tamamen kendi anlatımına göre biçimlendirdiği edebî evrendir. Bu evrende yazar, kişileri ve olayları gerçeğe benzer şekilde yeniden yaratır.
- Gerçek: Olduğu gibi yaşanmış olay.
- Kurmaca: Sanatçının hayal gücüyle yeniden biçimlendirdiği olay.
Anlatıcı Türleri ve Bakış Açıları
Hikâyelerde olayları aktaran anlatıcı, metnin bakış açısını belirler. Üç temel anlatıcı türü vardır:
| Anlatıcı Türü | Özellikleri | Özgün Örnek |
|---|---|---|
| 1. Kahraman Anlatıcı (Birinci Kişi Anlatıcı) |
Olayları yaşayan kahramanın kendi ağzından anlatmasıdır. “Ben” veya “biz” zamirleri kullanılır. | “Yağmur başladığında sokağın köşesindeydim. Ayakkabılarımın içine su dolarken içimde garip bir huzur vardı.” |
| 2. Gözlemci Anlatıcı (Üçüncü Kişi Anlatıcı) |
Anlatıcı olaylara dışarıdan tanık olur, yalnızca gördüklerini aktarır. Kahramanların iç dünyasına girmez. | “Çocuk, elindeki defteri sımsıkı tutuyordu. Konuşmak istedi ama sesini duyuramadı.” |
| 3. İlahi (Tanrısal) Anlatıcı (Hakim Bakış Açısı) |
Anlatıcı, kahramanların iç dünyasını, düşüncelerini ve geçmişini bilir. Olaylara her açıdan hâkimdir. | “Genç kadın dışarıda gülümsüyordu ama içi sessiz bir fırtınayla doluydu. Ne söylemesi gerektiğini biliyor, fakat söylemeye cesaret edemiyordu.” |
Bakış Açılarını Karşılaştıralım
| Bakış Açısı | Anlatıcının Konumu | Bilgi Düzeyi |
|---|---|---|
| Kahraman | Olayların içinde yer alır. | Kendi yaşadıklarını bilir. |
| Gözlemci | Olayları dışarıdan izler. | Yalnızca gördüklerini aktarır. |
| İlahi (Tanrısal) | Olayların dışında ama her şeyin üstündedir. | Tüm kahramanların iç dünyasını bilir. |
Bilmen Gereken:
- Yazar ve anlatıcı aynı kişi değildir; anlatıcı kurmaca dünyanın sözcüsüdür.
- Bakış açısı, olayların kimin gözünden anlatıldığını belirler.
- Kahraman anlatıcı birinci, gözlemci ve ilahi anlatıcı üçüncü kişi ağzından konuşur.
- Bir hikâyede bazen bakış açısı değişebilir; bu durum anlatımı zenginleştirir.
