Konu Özeti

Bir metinde yazarın amacı, düşüncelerini açık ve inandırıcı biçimde iletmektir. Bunu sağlamak için kullanılan yöntemlere düşünceyi geliştirme yolları denir. Bu yollar metinlerde anlamı güçlendirir, açıklık ve etkileyicilik kazandırır.

1. Tanımlama

Bir kavramın veya varlığın ne olduğunu açıklamak amacıyla yapılan anlatımdır. Genellikle “nedir?” ya da “kimdir?” sorularına cevap verir.

• Örnek: “Deneme, yazarın kendi düşüncelerini kanıtlama amacı olmadan aktardığı yazı türüdür.”
• İpucu: Tanımlama cümlelerinde genellikle “–dır / –dir” eki bulunur.

2. Benzetme (Teşbih)

Bir varlığı veya kavramı, ortak yönleri bulunan başka bir varlıkla karşılaştırarak anlatma yoludur. Zayıf olan güçlü olana benzetilir.

• Örnek: “Kalbi, bir kuş gibi çırpınıyordu.”
• İpucu: “gibi, sanki, adeta, misali” kelimeleri benzetmede sıkça kullanılır.

3. Karşılaştırma

İki veya daha fazla kavram, varlık ya da durumun benzer ve farklı yönlerini ortaya koymaktır. Metinlerde düşünceleri belirginleştirmek için kullanılır.

• Örnek: “Roman, hikâyeye göre daha geniş bir zaman dilimini kapsar.”
• İpucu: “daha, en, ise, kadar” gibi ifadeler karşılaştırmada bulunur.

4. Örnekleme

Bir düşünceyi somutlaştırmak, açıklamak ve inandırıcılığını artırmak için örnekler vermektir.

• Örnek: “Divan edebiyatında gazel, kaside, mersiye gibi nazım biçimleri kullanılmıştır.”
• İpucu: “örneğin, mesela, gibi” ifadeleri bulunur.

5. Sayısal Verilerden Yararlanma

Bir düşünceyi kanıtlamak veya desteklemek amacıyla istatistiksel bilgilerden yararlanmadır.

• Örnek: “Bir araştırmaya göre, öğrencilerin %70’i görsel öğrenme yöntemlerini tercih etmektedir.”
• İpucu: Sayısal veriler düşünceye bilimsellik kazandırır.

6. Tanık Gösterme

Yazarın kendi görüşünü desteklemek için, alanında güvenilir bir kişinin sözünü aynen aktarmasıdır.

• Örnek: “Yahya Kemal’in de dediği gibi, ‘Kökü mazide olan bir âtiyiz.’”
• Not: Sadece kişinin adını değil, sözünü de belirtmek gerekir.

7. Somutlama ve Soyutlama