Dünya ve Türk Edebiyatında Fabl

Türk Dili ve Edebiyatı 9. Sınıf Halk Edebiyatı

Konu Özeti

Fabl türü, hem Doğu hem de Batı edebiyatında köklü bir geçmişe sahiptir. İnsanlara ahlaki bir ders vermek amacıyla oluşturulan bu kısa anlatılar, her toplumun kültürel yapısına göre farklı biçimlerde gelişmiştir. Fabllar, öğreticiliğiyle çocuklara ve gençlere yönelik en eski anlatı türlerinden biridir.

Dünya Edebiyatında Fabl

  • Ezop (Aisopos) – Fabl türünün ilk temsilcisidir. “Aslan ile Fare”, “Tilki ile Karga”, “Kaplumbağa ile Tavşan” gibi fabllar ona aittir.
  • La Fontaine (Jean de La Fontaine) – Fransız edebiyatında fabl türünü en olgun hâline getirmiştir. “Ağustos Böceği ile Karınca”, “Tilki ile Leylek”, “Altın Yumurtlayan Tavuk” gibi eserleriyle tanınır.
  • Andersen – Danimarka kökenli yazardır; masalları ve fabllarıyla tanınır. “Kibritçi Kız”, “Küçük Denizkızı”, “Parmak Kız” gibi hikâyelerinde fabl unsurları görülür.

Doğu Edebiyatında Fabl

  • Beydeba – “Kelile ve Dimne”: Hint kökenli, hayvanlar üzerinden insan ilişkilerini anlatan fabl kitabıdır. Doğu kültürlerinde fabl geleneğinin temel eseridir.
  • Gülşehri – “Mantıku’t-Tayr” çevirisi: Kuşların hikâyeleri üzerinden insanın hakikat arayışını anlatır.

Türk Edebiyatında Fabl

Türk edebiyatında fabl türü, hem çeviri hem özgün örneklerle gelişmiştir. En önemli örneklerden biri Şeyhî’nin Harname adlı eseridir.

  • Şeyhî – Harname: 15. yüzyılda yazılmış ilk başarılı Türk fablıdır. Toplumdaki adaletsizlikleri, bir eşeğin hikayesi üzerinden eleştirir.
  • Mesnevi biçimindedir (aa bb cc ... uyak düzeniyle yazılmıştır).
  • Eserde mizah, eleştiri ve toplumsal gözlem bir arada kullanılmıştır.

Dünya ve Türk Edebiyatında Fabl Karşılaştırması

Alan Temsilciler Özellikler
Dünya Edebiyatı Ezop, La Fontaine, Andersen Kısa, sade, evrensel mesajlar taşır.
Doğu Edebiyatı Beydeba, Gülşehri Bilgelik ve öğüt merkezlidir; tasavvufi derinlik barındırır.
Türk Edebiyatı Şeyhî – Harname Toplumsal eleştiri içerir, mesnevi biçiminde yazılmıştır.
Bilmen Gereken:
  • Fabl türü ilk kez Ezop ile başlamış, La Fontaine ile gelişmiştir.
  • Doğu’da Kelile ve Dimne, Batı’da La Fontaine’in Fablları öne çıkar.
  • Türk edebiyatında Şeyhî’nin Harname’si bu türün en güçlü örneğidir.
  • Fabllar genellikle insan davranışlarını eleştirir ve bir öğütle son bulur.