Cümlede İsimlerin Kullanımı
Konu Özeti
İsimler (adlar), cümle içinde farklı görevlerde kullanılabilir. Bir sözcüğün cümledeki görevi, anlamından çok bulunduğu yere ve eklerine göre belirlenir. Bu nedenle, aynı kelime farklı cümlelerde farklı görevler üstlenebilir.
İsimlerin Cümlede Üstlendiği Görevler
- 1. Özne Görevi: Yüklemin bildirdiği işi yapan ya da durumu yaşayan öğedir. Örnek: Öğrenciler derse girdi. (kim girdi?)
- 2. Nesne (Belirtili veya Belirtisiz): Yüklemin etkilediği ögedir. Örnek: Kitabı masaya koydu. (neyi koydu?)
- 3. Dolaylı Tümleç: Yönelme, bulunma veya ayrılma eki almış isimlerle kurulur. Örnek: Okula geç kaldım. (nereye?)
- 4. Zarf Tümleci: Bazı isimler anlamca fiili zaman, durum veya miktar yönünden tamamlar. Örnek: Sabah erkenden yola çıktı.
- 5. Yüklem Görevi: Cümlede yargıyı bildiren temel ögedir. Örnek: Bugün hava soğuk. (isim yüklem)
İsimlerin Cümledeki Görevlerine Göre Örnekler
| Görev | Cümle | Soru |
|---|---|---|
| Özne | Ali bugün erken geldi. | Kim erken geldi? |
| Belirtili Nesne | Kitabı dikkatle okudum. | Neyi okudum? |
| Belirtisiz Nesne | Kitap okudum. | Ne okudum? |
| Dolaylı Tümleç | Bahçede oyun oynadık. | Nerede oynadık? |
| Yüklem | Bu tablo çok değerli. | Nasıl? |
Dikkat Edilecek Noktalar
- İsimler, cümledeki görevine göre farklı ekler alabilir. Örneğin, “okul” sözcüğü → Okul açıldı. (özne) / Okula gittim. (dolaylı tümleç)
- Bazı isimler sıfat veya zarf görevinde kullanılabilir. Örnek: Sabah haberleri (sıfat görevi)
- Yüklem görevinde kullanılan isimlerde ek fiil vardır: “Hava soğuk tu.” → (soğuk ismi + ek fiil)
Bilmen Gereken:
- İsimler cümlede özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci veya yüklem olabilir.
- İsim yüklemler “ek fiil” alarak yargı oluşturur.
- Bazı cümlelerde bir isim birden fazla görevde kullanılabilir; bağlama dikkat et.
- Sınavlarda genellikle “altı çizili sözcüğün cümledeki görevi nedir?” sorusu çıkar.
