İnsan, varoluşunun başından beri, toprağın üzerinde bir gölge gibi durur. Kimi zaman rüzgârın yönünü anlamaya çalışır, kimi zaman suyun sesinde kendi iç huzurunu arar. Oysa insanın doğayla ilişkisi yalnızca geçim meselesi değildir; bu, bir varoluş meselesidir.
Coğrafya, işte bu derin bağın bilgisini arayan bilimdir. Dağların sessizliğinde, denizlerin dalgasında, ovaların etkisinde insanın hikâyesini görür. Çünkü insan, doğayı yalnızca şekillendiren değil, aynı zamanda onunla mücadele eden bir varlıktır.
Bu yüzden “Doğa ve İnsan” konusu, yalnızca bir dersin başlangıcı değil, insanın kendisini anlamaya atacağı ilk adımdır. Her taşta, her rüzgârda, her toprak zerresinde insanın geçmişi yankılanır. Ve biz, coğrafyayı öğrenirken aslında kendi hikâyemizi, bu dünyanın üzerinde nasıl bir iz bıraktığımızı öğreniriz.
Doğal Unsurlar ve Beşeri Unsurlar
Etrafımıza baktığımızda gördüğümüz her şeyin bir kökeni vardır. Bazıları doğanın kendi gücüyle ortaya çıkmıştır, bazıları ise insanın düşüncesiyle ve emeğiyle şekillenmiştir. İşte bu iki grup, doğal unsurlar ve beşeri unsurlar olarak adlandırılır.
Doğal unsurlar, insan etkisi olmadan oluşan, doğanın etkisiyle ilerleyen ögelerdir. Bir dağın yükselişi, bir nehrin yönü ya da yağmurun yağması insanın kontrolünde değildir. Bunlar dünyanın hareketine bağlı olarak oluşur.
Beşeri unsurlar ise insanın doğayı değiştirmesiyle ortaya çıkar. Bir köprü, bir şehir, bir tünel ya da bir tarım alanı... Hepsi insanın yaşamını kolaylaştırmak için doğayı yeniden düzenleme biçimidir.
| Doğal Unsurlar | Beşeri Unsurlar |
|---|---|
| Dağ | Ev |
| Nehir | Baraj |
| Göl | Köprü |
| Ova | Şehir |
| Orman | Tarım alanı |
Ancak bu iki grup birbirinden tamamen ayrı değildir. İnsan doğayı kullanır, ama aynı zamanda doğanın koşulları tarafından da şekillenir.
Bir dağın eteklerine kurulmuş köy, rüzgâr yönüne göre yapılan ev ya da suyun geçtiği yere kurulan baraj — hepsi doğa ile insan arasındaki karşılıklı ilişkiyi gösterir.
Coğrafya bilimi, işte bu ilişkinin nasıl kurulduğunu, insanın doğayı nasıl dönüştürdüğünü ve doğanın da insan yaşamını nasıl yönlendirdiğini anlamamıza yardımcı olur.
