Başlıca Edatlar (İlgeçler)

Türk Dili ve Edebiyatı 9. Sınıf Sözcük Türleri

Konu Özeti

Edatlar, bir ismin ardından gelerek cümlede kelimeler arasında anlam ilişkisi kuran yardımcı kelimelerdir. Yer, zaman, neden, miktar ya da benzerlik gibi farklı anlam bağlantıları oluşturabilirler. Böylece cümlenin anlamına yön verirler.

Örneğin: Kuşlar gökyüzü kadar özgür. → “kadar” burada miktar anlamı katmıştır.

Edat Türlerine Göre Sınıflandırma

Edat Türü Örnek Edatlar Anlam ve Kullanım
Sebep Edatları için, üzere, dolayı, ötürü, diye Bir olayın nedenini veya amacını bildirir.
Yağmur nedeniyle yollar kapandı.
Vasıta / Beraberlik Edatları ile, birle Eylemin nasıl ya da kimle yapıldığını gösterir.
Köpek yavrusu ile yürüyordu.
Benzerlik Edatları gibi İki varlık veya durumu karşılaştırır.
Gökyüzü deniz gibi maviydi.
Başkalık Edatları başka, gayrı, özge Bir varlığın diğerlerinden farklı olduğunu anlatır.
Bu dere başka bir yöne akar.
Hâl (Durum) Edatları göre, nazaran, dair, ait, rağmen Bir duruma, görüşe veya kurala göre anlamı kurar.
Haritaya göre göl kuzeydedir.
Miktar Edatları kadar Bir nicelik ya da ölçü bildirir.
Güneş, deniz kadar parlaktı.
Zaman Edatları beri, önce, evvel, sonra, geri, böyle Eylemin zamanını veya süresini belirtir.
Sabahtan beri tarladayız.
Yer ve Yön Edatları kadar, dek, değin, karşı, doğru, yana, içeri, öte Bir hareketin yönünü veya hedefini gösterir.
Kuşlar dağın zirvesine doğru uçtu.

Edatların Kullanım Özellikleri

  • Edatlar, genellikle isimlerden sonra gelir ve onlarla bir edat öbeği oluşturur.
  • Cümlede zarf veya sıfat görevi üstlenebilirler.
  • Bazı edatlar yalnızca belirli hâl ekleriyle kullanılabilir: bana göre, suya doğru, sabaha kadar.
  • Bazıları ekleşebilir veya ek alabilir: ile → -le / -la (arabayla, dostla).
Özet:
  • Edatlar, kelimeler arasında anlam bağı kurar.
  • Cümlede yer, zaman, sebep, miktar veya benzerlik ilişkisi oluşturabilirler.
  • Bir ismin ardından gelir ve cümlenin anlamını genişletirler.
  • Türkçenin en sık kullanılan edatları: için, gibi, kadar, göre, ile, rağmen.