Ad Çeşitleri

Türk Dili ve Edebiyatı 9. Sınıf Adlar

Konu Özeti

Ad (isim), canlı veya cansız varlıkları, kavramları, düşünceleri, duyguları ve durumları karşılayan sözcük türüdür. Yani dilde “neyi ya da kimi?” gösteren her kelime bir addır. Adlar, anlam ve kullanım özelliklerine göre farklı türlere ayrılır.

1. Varlıklara Verilişine Göre Adlar

  • Özel Adlar: Evrendeki tek bir varlığı karşılayan adlardır. Büyük harfle başlar. Örnek: Ankara, Mehmet, Kur’an-ı Kerim, Türk Dil Kurumu
  • Cins (Tür) Adlar: Aynı türden birden fazla varlığı karşılayan genel adlardır. Örnek: şehir, öğrenci, masa, çiçek

İpucu: Bir varlık adı “benzerleriyle karıştırılabiliyorsa” cins addır; “tek ve özgünse” özel addır.

2. Varlıkların Oluşuna Göre Adlar

  • Somut Adlar: Beş duyu organından en az biriyle algılanabilen adlardır. Örnek: taş, mürekkep, elma, koku, ses
  • Soyut Adlar: Duyularla algılanamayan, düşünceyle kavranan kavramları karşılar. Örnek: sevgi, umut, adalet, hayal

İpucu: “Görüp dokunabiliyor muyum?” diye sor; evetse somut, hayırsa soyuttur.

3. Varlık Sayısına Göre Adlar

  • Tekil (Yalın) Adlar: Tek bir varlığı gösterir. Örnek: kuş, masa, öğrenci
  • Çoğul Adlar: Aynı türden birden fazla varlığı gösterir, “-lar / -ler” eki alır. Örnek: kuşlar, masalar, öğrenciler
  • Topluluk Adları: Birden fazla varlığı tek bir isimle karşılayan adlardır. Örnek: ordu, aile, jüri, sürü

İpucu: “Birden çok kişiyi anlatıyor ama çoğul eki yoksa” → topluluk adıdır.

Ad Türlerinin Karşılaştırması

Tür Tanım Örnek
Özel Ad Tek varlığı gösterir, büyük harfle başlar İstanbul, Ali, Ay
Cins Ad Benzer türdeki varlıkları kapsar şehir, çocuk, dağ
Somut Ad Duyularla algılanabilir ses, taş, koku
Soyut Ad Yalnızca düşünceyle kavranır özlem, barış, inanç
Topluluk Adı Çokluğu tek isimle belirtir ordu, halk, sınıf
Bilmen Gereken:
  • Adlar, varlıkları “genel” ya da “özel” olarak tanıtır.
  • Bir sözcük, kullanıldığı cümleye göre ad türü değiştirebilir. Örnek: “Sınıf temizlendi.” (mekân) → tekil ad; “Sınıf pikniğe gidecek.” (öğrenciler) → topluluk adı.
  • Çoğul eki her zaman çokluğu göstermez; “çocuklar” → çokluk, ama “halk” kelimesi tekil görünüp çokluğu anlatır.